Mastektomia to zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu gruczołu piersiowego, najczęściej wykonywany w leczeniu lub profilaktyce raka piersi. Operacja ta może być przeprowadzona w różnym zakresie – od usunięcia jedynie części gruczołu do całkowitego wycięcia piersi wraz z okolicznymi tkankami. Dla wielu pacjentek decyzja o mastektomii stanowi trudne doświadczenie, jednak często jest niezbędnym krokiem w walce z nowotworem. W tym artykule poznasz różne rodzaje mastektomii, wskazania do jej wykonania oraz przebieg rekonwalescencji po zabiegu.
Rodzaje mastektomii
Wybór odpowiedniego typu mastektomii zależy od wielu czynników, w tym zaawansowania choroby, lokalizacji guza oraz indywidualnych uwarunkowań pacjentki. Oto najczęściej wykonywane rodzaje zabiegów:
Mastektomia prosta (całkowita) – polega na usunięciu całego gruczołu piersiowego wraz ze skórą i brodawką sutkową. Jest to najbardziej podstawowy typ zabiegu, który nie obejmuje usunięcia węzłów chłonnych pachowych.
Mastektomia podskórna – zabieg oszczędzający skórę i kompleks brodawka-otoczka. Usuwa się jedynie tkankę gruczołową, co umożliwia lepsze efekty estetyczne przy jednoczesnej rekonstrukcji piersi.
Mastektomia radykalna zmodyfikowana (metoda Pateya, Maddena) – obejmuje usunięcie całej piersi wraz z powięzią mięśnia piersiowego większego oraz węzłami chłonnymi pachy. W przeciwieństwie do klasycznej mastektomii radykalnej (metoda Halsteda), zachowane zostają mięśnie piersiowe, co zmniejsza okaleczenie i ułatwia późniejszą rekonstrukcję.
Mastektomia oszczędzająca skórę – usuwa się gruczoł piersiowy z brodawką i otoczką, zachowując większość skóry piersi. Ta metoda doskonale sprawdza się, gdy planowana jest natychmiastowa rekonstrukcja piersi.
Mastektomia profilaktyczna – wykonywana u osób z wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi, np. nosicielek mutacji genów BRCA1/BRCA2. Może być jednostronna lub obustronna, w zależności od indywidualnego ryzyka i preferencji pacjentki.
Wskazania do mastektomii
Decyzja o przeprowadzeniu mastektomii podejmowana jest wspólnie przez lekarza i pacjentkę, w oparciu o szereg czynników medycznych. Kluczowe znaczenie ma zawsze dobro i bezpieczeństwo pacjentki oraz skuteczność leczenia onkologicznego. Główne wskazania obejmują:
Leczenie raka piersi – szczególnie w przypadkach:
- Guzów wieloogniskowych (występujących w kilku miejscach piersi)
- Dużych guzów w stosunku do rozmiaru piersi
- Nowotworów zapalnych piersi
- Nawrotu choroby po wcześniejszym leczeniu oszczędzającym
Profilaktyka – u osób z wysokim ryzykiem zachorowania:
- Nosicielki mutacji genów BRCA1, BRCA2
- Silne obciążenie rodzinne rakiem piersi
- Wcześniejsze napromienianie klatki piersiowej (np. w leczeniu chłoniaka Hodgkina)
Mastektomia profilaktyczna może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi nawet o 90-95% u kobiet z mutacją genów BRCA1/2.
Inne wskazania:
- Nieakceptowanie przez pacjentkę leczenia oszczędzającego
- Przeciwwskazania do radioterapii, która jest niezbędna po operacji oszczędzającej
- Mastektomia u mężczyzn z ginekomastią lub rakiem piersi
Przebieg zabiegu i okres okołooperacyjny
Mastektomia jest zabiegiem przeprowadzanym w znieczuleniu ogólnym. Przed operacją pacjentka odbywa konsultację z anestezjologiem oraz przechodzi niezbędne badania kwalifikacyjne. Standardowa procedura obejmuje:
1. Wykonanie cięcia chirurgicznego (kształt i długość zależą od rodzaju mastektomii)
2. Usunięcie tkanki gruczołowej piersi (oraz ewentualnie węzłów chłonnych)
3. Umieszczenie drenów w ranie pooperacyjnej dla odprowadzania płynu surowiczego
4. Zamknięcie rany i założenie opatrunku
Pobyt w szpitalu trwa zwykle 2-5 dni, zależnie od rodzaju zabiegu i stanu pacjentki. W przypadku mastektomii z jednoczasową rekonstrukcją hospitalizacja może być dłuższa, ale pozwala na przeprowadzenie całego procesu podczas jednego znieczulenia.
Możliwe powikłania po mastektomii
Jak każdy zabieg operacyjny, mastektomia wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań. Świadomość potencjalnych komplikacji pozwala na ich szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Do najczęstszych należą:
- Krwiak i obrzęk w miejscu operacji
- Zakażenie rany
- Przewlekły ból w okolicy blizny lub pachy
- Obrzęk limfatyczny ramienia (szczególnie po usunięciu węzłów chłonnych)
- Ograniczenie ruchomości stawu barkowego
- Zaburzenia czucia w okolicy blizny i pachy
Postępowanie po zabiegu mastektomii
Rekonwalescencja po mastektomii to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i zaangażowania zarówno pacjentki, jak i zespołu medycznego. Właściwa opieka pooperacyjna znacząco wpływa na szybkość powrotu do zdrowia i minimalizuje ryzyko powikłań. Obejmuje ona kilka kluczowych elementów:
Opieka nad raną pooperacyjną:
- Regularna zmiana opatrunku zgodnie z zaleceniami lekarza
- Obserwacja miejsca operowanego pod kątem objawów zakażenia (zaczerwienienie, ból, wyciek ropny)
- Usunięcie drenów (zwykle po 7-10 dniach, gdy ilość wydzieliny jest minimalna)
- Usunięcie szwów (po około 10-14 dniach, gdy rana jest prawidłowo zagojona)
Rehabilitacja:
- Wczesne ćwiczenia usprawniające (rozpoczynane już w szpitalu pod okiem fizjoterapeuty)
- Stopniowe zwiększanie zakresu ruchów w stawie barkowym
- Zapobieganie obrzękowi limfatycznemu poprzez odpowiednie ćwiczenia, masaż i noszenie rękawa uciskowego
- Regularne sesje fizjoterapeutyczne dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentki
Pełna rekonwalescencja po mastektomii trwa zwykle od 4 do 8 tygodni, choć powrót do pełnej sprawności fizycznej może zająć nawet kilka miesięcy.
Protezowanie i rekonstrukcja piersi:
- Tymczasowe protezy zewnętrzne (miękkie) – można stosować już po zagojeniu rany
- Protezy silikonowe – zwykle po całkowitym wygojeniu (około 6-8 tygodni po operacji)
- Rekonstrukcja piersi – może być wykonana jednoczasowo (podczas mastektomii) lub odroczona (w późniejszym terminie, nawet kilka lat po zabiegu)
Wsparcie psychologiczne
Mastektomia może mieć znaczący wpływ na psychikę pacjentki, jej poczucie kobiecości i jakość życia. Aspekt psychologiczny jest równie ważny jak fizyczna rekonwalescencja i nie powinien być pomijany w procesie leczenia. Kluczowe elementy wsparcia to:
- Konsultacje z psychologiem lub psychiatrą specjalizującym się w pracy z pacjentkami onkologicznymi
- Grupy wsparcia dla kobiet po mastektomii, gdzie możliwa jest wymiana doświadczeń
- Wsparcie ze strony rodziny i bliskich, którzy powinni być edukowani jak najlepiej pomóc
- Organizacje pacjenckie oferujące pomoc, doradztwo i często praktyczne wskazówki dotyczące życia po mastektomii
Życie po mastektomii
Po zakończeniu leczenia i rekonwalescencji większość pacjentek może powrócić do normalnej aktywności. Współczesna medycyna oferuje rozwiązania, które pozwalają na prowadzenie pełnowartościowego życia po mastektomii. Należy jednak pamiętać o:
- Regularnych badaniach kontrolnych zgodnie z harmonogramem ustalonym przez onkologa
- Stosowaniu zaleceń dotyczących profilaktyki obrzęku limfatycznego (unikanie pomiarów ciśnienia, pobierania krwi po stronie operowanej)
- Unikaniu nadmiernego obciążania operowanej strony, szczególnie w pierwszych miesiącach
- Doborze odpowiedniej bielizny i protez (w przypadku braku rekonstrukcji) – obecnie dostępne są specjalistyczne sklepy oferujące estetyczną i wygodną bieliznę
- Kontynuowaniu ćwiczeń fizycznych zaleconych przez fizjoterapeutę
Współczesne metody rekonstrukcji piersi, coraz doskonalsze protezy zewnętrzne oraz kompleksowa opieka medyczna sprawiają, że kobiety po mastektomii mogą prowadzić aktywne i satysfakcjonujące życie. Wiele pacjentek podkreśla, że doświadczenie choroby i mastektomii, choć trudne, pozwoliło im przewartościować życie i docenić jego prawdziwe znaczenie. Ważne jest, aby pacjentki miały dostęp do pełnej informacji o możliwościach leczenia i rehabilitacji, co pozwala na świadome podejmowanie decyzji dotyczących własnego zdrowia i ciała.