Witrektomia to specjalistyczny zabieg okulistyczny, który polega na usunięciu ciała szklistego z wnętrza gałki ocznej i zastąpieniu go innym płynem. Procedura ta jest stosowana w leczeniu wielu poważnych schorzeń siatkówki i ciała szklistego, które mogą prowadzić do utraty widzenia. W artykule wyjaśnimy, czym dokładnie jest witrektomia, jakie są wskazania do jej wykonania, jak przebiega sam zabieg oraz czego można się spodziewać podczas rekonwalescencji.
Czym jest witrektomia oka?
Witrektomia to mikrochirurgiczny zabieg okulistyczny, podczas którego chirurg usuwa ciało szkliste (galaretowatą substancję wypełniającą wnętrze gałki ocznej) i zastępuje je płynem fizjologicznym, gazem lub olejem silikonowym. Nazwa zabiegu pochodzi od łacińskiego słowa „vitreum” (ciało szkliste) oraz greckiego „ektomē” (wycięcie).
Witrektomia to zabieg mikrochirurgiczny polegający na usunięciu ciała szklistego z wnętrza gałki ocznej w celu leczenia chorób siatkówki i ciała szklistego.
Zabieg wykonywany jest przy użyciu specjalistycznego mikroskopu operacyjnego i mikrochirurgicznych narzędzi wprowadzanych do wnętrza oka przez niewielkie nacięcia w gałce ocznej. Współczesna witrektomia wykorzystuje zaawansowane systemy wizualizacji i precyzyjne instrumenty, co pozwala na przeprowadzanie skomplikowanych procedur z minimalnym uszkodzeniem tkanek oka.
Wskazania do wykonania witrektomii
Witrektomia jest zabiegiem stosowanym w leczeniu wielu poważnych schorzeń oka, które mogą zagrażać widzeniu. Oto najczęstsze wskazania do wykonania tego zabiegu:
Odwarstwienie siatkówki
Jest to jedno z najpilniejszych wskazań do witrektomii. Odwarstwienie siatkówki to stan, w którym siatkówka oddziela się od tylnej części oka, co prowadzi do szybkiej utraty widzenia. Witrektomia pozwala na ponowne przyłożenie siatkówki do ściany gałki ocznej, co może uratować wzrok pacjenta.
Krwotoki do ciała szklistego
Mogą być spowodowane retinopatią cukrzycową, urazami oka lub innymi schorzeniami. Krew w ciele szklistym blokuje przechodzenie światła do siatkówki, powodując znaczne zaburzenia widzenia. Usunięcie zmętniałego ciała szklistego przywraca przejrzystość ośrodków optycznych oka i poprawia komfort widzenia.
Błony nasiatkówkowe i otwór w plamce
Błony nasiatkówkowe to cienkie warstwy tkanki, które tworzą się na powierzchni siatkówki i mogą zniekształcać widzenie, powodując widzenie faliste lub nieostre. Otwór w plamce to ubytki w centralnej części siatkówki odpowiedzialnej za ostre widzenie. Witrektomia umożliwia precyzyjne usunięcie tych patologicznych struktur i przywrócenie prawidłowej anatomii siatkówki.
Powikłania cukrzycowe
Zaawansowana retinopatia cukrzycowa może prowadzić do proliferacji naczyń krwionośnych i tkanki włóknistej w oku. Witrektomia pozwala na usunięcie tych patologicznych struktur i zapobieganie dalszemu uszkodzeniu siatkówki, co jest kluczowe dla zachowania widzenia u pacjentów z cukrzycą.
Ciężkie infekcje wewnątrzgałkowe
W przypadku zapalenia wnętrza gałki ocznej (endophthalmitis) witrektomia może być konieczna do usunięcia zainfekowanego materiału i podania antybiotyków bezpośrednio do wnętrza oka. Jest to stan nagły, wymagający natychmiastowej interwencji chirurgicznej.
Usunięcie ciał obcych
Po urazach penetrujących gałkę oczną, witrektomia umożliwia bezpieczne usunięcie ciał obcych z wnętrza oka, minimalizując ryzyko długotrwałego stanu zapalnego i dalszych uszkodzeń struktur oka.
Przebieg zabiegu witrektomii
Witrektomia jest zabiegiem mikrochirurgicznym, który wymaga specjalistycznego sprzętu i doświadczonego chirurga. Oto jak wygląda typowy przebieg zabiegu:
Przygotowanie do zabiegu
Przed zabiegiem pacjent przechodzi kompleksowe badania kwalifikacyjne, w tym ocenę ostrości wzroku, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, badanie dna oka oraz często badania obrazowe, takie jak OCT (optyczna koherentna tomografia) czy USG oka. Dokładna diagnostyka przedoperacyjna jest kluczowa dla zaplanowania optymalnej strategii chirurgicznej. Zabieg wykonywany jest najczęściej w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, w zależności od indywidualnych wskazań i preferencji pacjenta.
Wykonanie zabiegu
Podczas zabiegu chirurg wykonuje trzy małe nacięcia w białkówce oka (twardówce), przez które wprowadza:
- Źródło światła do oświetlenia wnętrza oka
- Instrument do usuwania ciała szklistego (witrektom)
- Narzędzie do infuzji płynu zastępującego usunięte ciało szkliste
Po usunięciu ciała szklistego chirurg przeprowadza właściwą część zabiegu, która zależy od konkretnego schorzenia. Może to obejmować:
- Usunięcie błon nasiatkówkowych za pomocą precyzyjnych mikrochirurgicznych pincet
- Zamknięcie otworów w siatkówce
- Usunięcie krwi lub wysiękowych zmian
- Fotokoagulację laserową siatkówki dla wzmocnienia jej przylegania
Wypełnienie oka
Po zakończeniu głównej części zabiegu, wnętrze oka wypełniane jest:
- Płynem fizjologicznym (w prostszych przypadkach)
- Gazem (w przypadku odwarstwienia siatkówki)
- Olejem silikonowym (w bardziej skomplikowanych przypadkach)
Gaz lub olej silikonowy działają jak tamponada, dociskając siatkówkę do ściany gałki ocznej. Gaz wchłania się samoistnie w ciągu kilku tygodni, natomiast olej silikonowy wymaga późniejszego usunięcia podczas dodatkowego zabiegu, zwykle po kilku miesiącach, gdy siatkówka jest już stabilna.
Rekonwalescencja i efekty leczenia
Proces powrotu do zdrowia po witrektomii zależy od wielu czynników, w tym od pierwotnego schorzenia, zastosowanej techniki operacyjnej oraz indywidualnych predyspozycji pacjenta.
Bezpośredni okres pooperacyjny
Po zabiegu pacjent otrzymuje szczegółowe zalecenia dotyczące stosowania kropli przeciwzapalnych i antybiotykowych. W przypadku wypełnienia oka gazem, pacjent musi utrzymywać określoną pozycję głowy (najczęściej twarzą w dół) przez kilka dni do tygodni, aby gaz właściwie dociskał siatkówkę. Jest to niezwykle istotny element terapii, który znacząco wpływa na końcowy efekt leczenia.
Ważne: Pacjenci z gazem w oku nie mogą podróżować samolotem ani przebywać na dużych wysokościach, ponieważ zmiana ciśnienia atmosferycznego może spowodować niebezpieczny wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Powrót widzenia
Poprawa widzenia po witrektomii jest procesem stopniowym i może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Tempo powrotu widzenia zależy od:
- Pierwotnego schorzenia oka i stopnia jego zaawansowania
- Czasu trwania choroby przed zabiegiem
- Rodzaju wypełnienia oka (gaz lub olej silikonowy)
- Indywidualnego procesu gojenia
Pacjenci z gazem w oku doświadczają początkowo znacznego pogorszenia widzenia, które stopniowo poprawia się w miarę wchłaniania się gazu. Pełna ocena efektów leczenia możliwa jest dopiero po całkowitym wchłonięciu gazu lub usunięciu oleju silikonowego. W przypadku oleju silikonowego, widzenie pozostaje zaburzone do czasu jego usunięcia.
Możliwe powikłania
Jak każdy zabieg chirurgiczny, witrektomia wiąże się z ryzykiem powikłań, które mogą obejmować:
- Zaćmę (zmętnienie soczewki) – najczęstsze powikłanie witrektomii, występujące u większości pacjentów w ciągu kilku lat po zabiegu
- Wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, który zwykle można kontrolować lekami
- Krwawienia pooperacyjne, które mogą wymagać dodatkowej interwencji
- Infekcje – rzadkie, ale potencjalnie poważne powikłanie
- Ponowne odwarstwienie siatkówki, które może wymagać kolejnego zabiegu
Fakowitrektomia – połączenie operacji zaćmy z witrektomią
W niektórych przypadkach, szczególnie u pacjentów w starszym wieku, witrektomia jest łączona z usunięciem zaćmy i wszczepieniem sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Taka procedura nazywana jest fakowitrektomią (od greckiego „phakos” – soczewka).
Połączenie tych dwóch zabiegów jest korzystne, ponieważ:
- Witrektomia często przyspiesza rozwój zaćmy, więc jej jednoczesne usunięcie zapobiega konieczności przeprowadzenia drugiej operacji w przyszłości
- Wykonanie obu procedur jednocześnie skraca całkowity czas rekonwalescencji i zmniejsza łączne obciążenie dla pacjenta
- Umożliwia lepszy dostęp do tylnego odcinka oka podczas operacji, co zwiększa skuteczność witrektomii
Podsumowanie
Witrektomia jest zaawansowaną procedurą mikrochirurgiczną, która umożliwia leczenie wielu poważnych schorzeń oka, które wcześniej prowadziły do nieodwracalnej ślepoty. Dzięki postępowi technologicznemu, zabieg ten stał się bezpieczniejszy i bardziej skuteczny, oferując nadzieję pacjentom z zaawansowanymi chorobami siatkówki i ciała szklistego.
Kluczowe dla powodzenia leczenia jest wczesne rozpoznanie schorzenia i szybkie skierowanie pacjenta do specjalisty. Równie istotne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych, które znacząco wpływa na końcowy efekt leczenia.
Decyzję o wykonaniu witrektomii zawsze podejmuje lekarz okulista, po dokładnej ocenie stanu oka pacjenta i rozważeniu potencjalnych korzyści oraz ryzyka związanego z zabiegiem. Współczesna witrektomia, wykonana przez doświadczonego chirurga, daje szansę na zachowanie lub poprawę widzenia w przypadkach, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu kończyłyby się ślepotą.